Yewwi-d wakud ad nbeddel tasetratijit…

 
Noufel akked tmedyazt tafarsit Elahe, di Copenhagen


Ɣas ttidirin akkin i yilel, akkin i tmurt n yizwawen, llan kra zgan deg-s s wallaɣ d wul almi i as-d-ttakken ddeqs n usnulfu d tarzeft, d abaɣur. Noufel Bouzeboudja, yedda deg umedya-a i d-newwi imi snagayen (cehden) yiqeddicen-is. Taggara-a, dɣa, yessufeɣ-d ammud n tullisin "D Tayri kan", yerna iḥella-d arraz s yiwen n usaru i yemmuggen ula s tezwat. Newwi-d awal yid-s deg tdiwennit-a!

Aɣmis n Yimaziɣen: Ad as-nebdu s warrazen i d-tḥellaḍ ussan iɛeddan deg kra n tfaskiwin s usaru n Allegoria i tgiḍ s tezwawt. Mmeslay-aneɣ-d ɣef tikkin-a akked umecwar n usaru-nni…
Noufel Buzeboudja:
 Allegoria d asaru i d-nhegga nekk akked 4 n yinaẓuṛen-nniḍen : Nobilis Bellator ɣer ufares (production) d aspanyuli ; Bamboocha ɣer uẓawan seg tmurt n Seṛbya am Nenad i imudden afus deg ufares ; ma d taɣuri s teglizit iga-tt Conrad Harvey ; s tespanyulit Alicia Manzanares : s teqbaylit d nekk. Nobilis Bellator d amedakkel-iw, iḥemmel ayen uwumi qqaren Timelapse (tugniwin i yettɛeddayen s tazzla). Ihi, iwala acu ttaruɣ, acu ttxemmimeɣ, yessuter-iyi-d ad xedmeɣ yid-s. Lliɣ ussan-nni di Spanya, nqesser, nehḍer, bdiɣ qqareɣ-as-d kra n yiḍrisen i uriɣ s tezwawt, ladɣa yiwen n uḍris anda ttmeslayeɣ ɣef tmagit s unamek afelsafi, anda uriɣ ‘’Ur lliɣ n da, ur lliɣ n dihin, tumert i d tamagit-iw.’’ Yenna-ak ihi, d wagi ! Bdiɣ asuqel d tira s teglizit almi d-yeffeɣ uḍris semmaɣ-as ‘’Allegoria’’, acku yemwata akked tugnatin i yellan deg usaru-agi anda amzun akken d ixef n umdan i d-yettmeslayen. Syin akkin, nceggeɛ-it i waṭas n tfaskiwin deg umaḍal, nettu-t acemma. Almi d asmi d-newwi arraz amezwaru di Vimeo (Awardeo) di Internet. Bdant akk tifaskiwin-nniḍen ttceggiɛent-aɣ-d icaggen n ufran unsib (Lauriers de sélection officielle), rnan-d warrazen-nniḍen seg Hollywood Independant Documentary Film Festival, seg Los Angeles, seg Sesimbra di Portugal, Best Short Timelapse di Timelapse Network… Lḥasun, ur nebni ara akk fell-asen. Ussan-a yezrin nella nekk d Nobilis Bellator di Portugal anda i d-newwi arraz di yiwet n tfaska n Umerreḥ d Yidles ideg ttekkint ugar n 22 n tmura. Ma d Conrad yewwi-yaɣ-d arraz-nni seg Hollywood.

Ɣef tmuɣli-k, d acu i as-yefkan tazmert almi i d-yufrar?
Cukkeɣ yufrar-d acku imudd tamuɣli-nniḍen i tewsit-agi (genre) n tẓuri. Akken i d-nnan di The Monthly Film Festival: «Allegoria d awal anezmar ɣef talsa d tuffirin-is lqayen. D tiɣri ɣer teɣdemt, ɣer uzref d tlelli. D asuɣu i yellan di yal yiwen. D tiɣri i usirem, i tnekra.» Ma d Gary Yost d anfaras amarikani, yenna belli «newwid amaynut i tewsit-a n Timelapse, anda nefka anamek i umaḍal d tudert. Allegoria d asenfar i yettwaxedmen seg wul» i d-yerna. D tidet, s waṭas n wafud d wul i d-nesnulfa asaru-agi. Zemren ad t-walin imeɣriyen-nwen di Youtube neɣ di Vimeo s tutlayin-nni i d-nebder yakan.

Ad d-nuɣal ɣer tira. Terniḍ-d taggara-a ungal s teglizit «A pebble in the river» akked wammud n tullisin «D tayri kan». Tazwara melmi i as-tenniḍ ad d-ssufɣeɣ ungal s teglizit?
Taglizit d tutlayt i ɣriɣ di tesdawit. Uriɣ yis-s yakan di 2004 yiwet n tceqquft i d-nurar deg Uxxam n Yidles di Tizi ilmend n usenfar aneggaru n Licence-inu. Akka, tuget nniyya di tira-w tallit-nni. Werǧin nwiɣ ad ssufɣeɣ ungal ladɣa s teglizit. Maca akka, bdiɣ ttaruɣ ungal-a (Aẓru deg wasif) deg yiseggasen n 2004, ur t-fukkeɣ ara, rriɣ-t ɣer leqǧer almi d aseggas n 2010, rniɣ-as tira. Ttuɣ-t kra n tallit, akken almi d 2014, aseggas melmi i as-qqimeɣ s tidet. Ayen yeṭṭef annect-a akk n wakud? Acku lliɣ ttraǧuɣ udmawen i yellan deg-s ad teddu tudert-nsen i wakken ad iyi-id-tban taggara-s, acku d taqsiḍt i yeḍran s tidet. Ahat azal n 90% deg-s. Yeffeɣ-d di Cameroun akked Legliz.

Akken i d-yettban, ixulef aṭas wammud «D tayri kan» winna n «Ayha ssimra». D tidet?«Ahya Ssimra» yettawi-d awal ɣef wudmawen i yellan di tmurt n yiqbayliyen. Ɣef Ɛemmi Klucar, ɣef Dda Ḥemmu, ɣef tudert n kra n yimdanen di tmurt. Ma ‘’D Tayri kan’’, udmawen i yellan deg-s seg waṭas n yimeḍqan deg umaḍal, wwet seg tmurt almi d London, Ssin, Ikwadur, Marikan, Sinigal… Riɣ deg-s ad aruɣ ɣef tayri, mačči kan tayri gar urgaz d tameṭṭut, tayri gar yimdanen, gar yimdanen akked yinurag-nsen, gar yimdanen akked yimdukkal-nsen, imdanen d uẓawan…atg. Iwakken ad nelmed si tɣermiwin-nniḍen, seg yimdanen-nniḍen. Akken i ak-d-nniɣ, bɣiɣ ad aruɣ s teqbaylit mačči kan ɣef yiqbayliyen, ɣef yimdanen deg umaḍal. Ahat annect-a ur t-nennum ara di tira s teqbaylit. Yerna yewɛeṛ wannect-a acku ɛerḍeɣ ad qqimeɣ deg unagraw n tidmi (système de pensée) n yigduden-a ur t-id-ttarraɣ ara ɣer unagraw n tidmi aqbayli. Amedya: Nekkni di taddart-nneɣ mi ara yezweǧ walbɛaḍ, dɣa ur d-yettbin ara akk, ad as-nini: ‘’seg wasmi i ak-qqnen tagust ur ak-nettwali ara akk.’’ Di Ssin mačči akka i ttxemmimen, ihi, nekk ferneɣ ad aruɣ akken iwata timetti d yidles-nsen: ‘’seg wasmi i ak-ceɛlen ticemmaɛin n dragon d phoenix iḍ amenzu n zzwaǧ-ik, dayen, nuɣal nettwali-k seg waggur ɣer waggur.’’ Ur sxedmeɣ ara taserwest (Adaptation) acku di Ssin i teḍra teqsiḍt.
Ayyuren iɛeddan telliḍ deg Paris i kra n tedwilin n tmedyazt, am tin lwaḥi d Rezki Rabia. Amek tettwaliḍ timliliyin am tidak?
Aql-i di Paris. Dagi i zedɣeɣ tura. Aṭas n yiqbayliyen i yellan da, dɣa tella teqbaylit yerna mliḥ. Ama d ccna, ama d tamedyazt, yerna awal d ilelli ur ttwaggaden at yičumar, ur ttwaggaden at udabu, ur ttwaggaden wansayen-nni ur nemɛin. Ma d Rezki Rabia, d argaz i ttqadareɣ aṭas, d bab n wawal, aṭas i d-yerna i tsekla taqbaylit. Tira-ines, ama d amezgun, ama d tamedyazt, lemmer di tmura yeǧǧuǧgen, tili ahat ad tesɛu amḍiq d cciɛa n yimeqqṛanen. Lameɛna tira di tmetti taqbaylit d tagujilt xas akken yeṭṭuqet «usuɣu d zzux ur nemɛin». Tikwal nxeddem tuɣuriwin di leqhawi, di ttbernat, di temkarḍiyin. Aṭas n yimdanen i d-yettasen ad aɣ-d-slen, ad slen i teqbaylit, i usefru ilelli (war takmamt, war tilas, war tilisa), i tmedyazt-nneɣ i nebɣa d tatrart, ama deg yisental ama di tektiwin. Nekkni nettaɛraḍ ad nefk udem-nniḍen i tmedyazt. Udem n usirem, n umennuɣ n tidet, n’’positivisme’’. Ur nesṭuqqut ara tiyita deg yiman-nneɣ, neɣ deg watmaten d tsetmatin-nneɣ. Nesbanay-d ayen yelhan di ttexmam n ugdud-nneɣ. Ur neɛni ara rregmat d karuhi n yiman, acku nessen d acu-yaɣ, nessen ansi i d-nekka, neẓra d acu nebɣa. Ncennu tayriwin. Tayri n tudert, tayri n teksumt, tayri n umaḍal. Nekkat deg wat laxert, wid i yugin ad nili akken nebɣa. Aṭas i d-lemdeɣ sɣur Dda Rezqi, mačči kan di tmedyazt, ula di tussna n leḥdaqa d lefhama. Neḥḍeṛ anebdu-ya iɛeddan di tfaska n Raconte-Arts akked Temsizzelt n Yiflisen n Umellil deg Uxxam n Tmussni di Ayt Yeḥya Musa, neɣra-d kra n yisefra d yiḍrisen.

Tanemmirt ɣef tririyin-a a mass Noufel. Ma yella kra ur nemmeslay fell-as…
Tanemmirt i kečč. Afud yelhan i wid akk i yettarun, ladɣa s teqbaylit. Ur nettayset ara xas abrid yewɛer, ɣezzif. Ma nessexser ass-a, azekka ad nesselhu, ad nesnerni tira, axemmem, tiktiwin-nneɣ. Akka i d amdan yettmuqulen ɣer sdat.
Yesteqsa-t: Mhenni khalifi

http://www.depechedekabylie.com/ddk-tamazight/164961-yewwi-d-wakud-ad-nbeddel-tasetratijit.html#UTgyUkF9Aik7SEe6.99

Comments